Паразитизм (грек. Тілінен аударғанда παράσιτος "арамтамақ") — өмір сүретін оргазимдердің бір түрі болып табылады. Бір — бір бірімен филогенетикалық байланысы жоқекі немесе одан да көп организм, генетикалық әр текті-ұзақ уақыт бойы қатар өмір сүреді және оған қоса бір жақты симбиотикалық қатынаста болады. Бұл әртүрлі түрлердің арасындағы өзара байланыс түрі, онда олардың бірі — паразит, олбелгілі бір уақытта иесі деп аталатынекіншісін қоректену көзі және тіршілік ету ортасы ретінде пайдаланады, оған қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасты ішінара немесе толық жүктейді. Паразитизм организмдердің әртүрлі топтары арасында кездеседі: жануарлар, бактериялар, саңырауқұлақтар және тіпті жабық тұқым өсімдіктеріне де кездеседі. Паразит физиологиясы қожайынның физиологиясына бағынады және оның өмір сүруі немесе көбеюі үшін иесінен қажетті биологиялық ресурстарды алмай тұрып мүмкін болмайды. Мұндай паразит ресурстары тек қанаиесініңшектеулісанынан ала алады. Бірге өмірсүрумерзімі ұзағырақболғансайын, паразиттердіңбұлтүріөзініңиесінебейімделіп алады, оған келтіретінзияны да аз болады.
Паразиттерөзиелерінеәртүрліжолдарменәсеретеді. Оларөздерініңыңғайлылығынарттырумақсатындаөзиелерініңфенотипінөзгертетін жағдайларда, паразиттердіңөз иесініңфенотипін манипуляциялайтынытуралыайтуға болады. Мүмкін, паразиттердіңбарлығыөзиелерініңмінез-құлқына манипуляция жасайалмауы мүмкін, бірақ, әлбетте, паразиттік манипуляциялар өте кең таралған табиғи феномен. Паразит өсу мен даму үшін оңтайлы жағдай жасай алады және, әрине, бір иеден екіншісіне көшу міндетін табысты шешу үшін, өзіне қосымша қорғауды қамтамасыз ету үшін иесінің фенотипін өзгерте алады.
Манипуляция стратегиясы өте көп және паразиттің өмірлік циклімен тығыз байланысты. Біз шолу жасағанда манипуляциялық стратегиялардың негізгі түрлері туралы түсінік береміз және қандай да бір стратегияның эволюция барысында қалыптаса алатынын, неге бір стратегиялар басқаларға қарағанда жиі кездеседі және паразиттің өсуі мен дамуы барысында манипуляциялау стратегиясы қалай өзгеретінін талқылаймыз. Тек жақында ғана паразиттік манипуляциялар–иесінің ішіндегі паразиттер қоғамдастығының өзара қарым-қатынасына, сондай-ақ бүкіл экожүйеге әсерететін фактор екенін ұғына бастадық.
Ие -организмдерәдетте эволюция барысындаөзгереді; оларда паразиттерге қарсы қорғаныс механизмдері пайда болады. Өсімдіктер паразиттік саңырау құлақтарға, бактерияларға және өсімдіктекте сжануарларға тиімді әсер ететін уыттарды жиі бөледі. Омыртқалылардың иммундық жүйесі паразиттердің көпшілігін (әсіресе микро паразиттер) ағзаның сұйықтықтарымен байланысқанда бейтараптандыруға қабілетті.
Екіншіжағынан, паразиттердіңкөпшілігі, әсіресемикроорганизмдер, иелерініңқорғанышмеханизмдерінеқарсыәрекететуүшін деқорғанышбейімдеулергеиеболады. Мұндайбейімделулерәртүрліформалардықабылдайалады: бактериялардыңжасушалыққабырғаларыныңқалыңдауы, иелерініңбүргежәнетүктіжабыннанкенелердің тарап түсіріп тастай алмайтындайаяқ-қолдарындағы кене-қармауларжәне т. б.
Екітүр де (иесі мен паразит) өзараәрекеттесудіңсипатталғантүрікезіндеәдеттемүмкінболатыннеғұрлым аз тұрақтыжағдайғаэволюцияланады және олардың бір бірінің санына деген әсері минималды деңгейді болады.
