Дезинфекциялау құралдары ретінде Қазақстан Республикасының аумағында белгіленген тәртіппен рұқсат етілген химиялық заттар ғана пайдаланылады.
Қазіргі заманғы дезинфекциялау құралдары бірнеше әсер ететін заттарды қамтитын жеке химиялық қосылыстар немесе композициялық құрамдар болып табылады. Сонымен қатар, олардың құрамына әртүрлі функционалдық компоненттер кіреді: коррозия ингибиторлары, бояғыштар, тұндырғыштар, тұрақтандырғыштар, қоюландырғыштар және т. б.
Дезинфекциялайтын заттар химиялық табиғаты бойынша ерекшеленеді, жасушаның ішіне енген соң, олар әр түрлі таңдаулы әсер етеді. Сонымен, тотықтырғыштар (хлор, құрамында хлор бар препараттар, сутегі тотығы) жасушаның ақуыздарымен әрекеттеседі де тотығу реакциясын тудырады. Минералды қышқылдар мен сілтілер сутекті және гидроксильді иондардың көмегімен әрекетесе отырып, гидролизді тудырады.
Осылайша, химиялық зарарсыздандыру кезінде қоздырғыштардың ерекше ерекшеліктерін, бөліну қасиеттерін, химиялық заттардың әсеріне жататын заттардың қасиеттерін міндетті түрде ескеру қажет.
Дезқұралдарды таңдау кезінде олардың микробқа қарсы әсер ету ауқымын ескеру маңызды. Осылайша, тиімді дезқұрал бірден бірнеше әрекет етуі керек:
- Бактерицидті әсер — бактерияларды инактивациялау қабілеті;
- Туберкулоцидті — туберкулез микобактерияларын инактивациялау қабілеті;
- Фунгицидтік— зеңдерді инактивациялау қабілеті;
- Спороцидті— микробтардың спораларын инактивациялау қабілеті;
- Вирулицидті — вирустарды инактивациялау қабілеті.
Кез келген дезинфектанттың тиімділігі оның шоғырлануына, сондай-ақ әсер ету ұзақтығына (экспозиция) байланысты. Дезқұралдардың тиімділігіне еріту үшін пайдаланылатын су температурасы әсер етуі мүмкін.
Дезинфекцияның химиялық құралдары әртүрлі қалыптарда шығарылады: сұйық концентраттар, Гелдер, аэрозольдер, қатты формада (ұнтақ, таблеткалар). Химиялық дезинфекция төменде көрсетілген тәсілдердің бірімен жүзеге асырылуы мүмкін:
1. Батыру — сулау) - құрал-саймандарды, заттарды, іш киімдерді және т. б. дезинфекциялау кезінде қолданылады.;
2. Сүрту-беттерді, жиһаздарды, жабдықтарды өңдеу кезінде;
3. Суару-үлкен үй-жайларды өңдеу кезінде, бүрку үшін гидропульт қолданылады;
4. Көму - биологиялық материалды қатты дезинфектанттармен зарарсыздандыру кезінде.
Химиялық дезинфекциялық заттарға:
- Галоген бар құралдарды дәрілер бүгінгі күні де белсенді қолданылатын алғашқы дезинфектанттардың бірі деп санайды. Бұл топқа хлор, бром және йод негізіндегі дезқұралдар жатады. Жоғары тиімділікке ие. Алайда құрамында хлорлы заттар өткір иісі бар, сол себепті адамдар бар кезде пайдаланылмайды.
- Құрамындаоттегі бар заттарға: сутегі асқын тотығы, сіркесуы мен қатып қалған қышқылдар жатады. Бұл микробтардың инактивациясына себепші болатын еркін оттегі бөлетін қосылыстар әртүрлі микробқа қарсы тиімділікке ие.
-Беттік белсенді заттектер ББЗ (ПАВ) негізіндегі дезқұралдар. Бұл санатқа бактерицидтік әсері мен жуу әсері бар ТАҚ (ЧАС) негізіндегі құралдар да жатады.
- Гуанидиндердің туындылары (хлоргексидин, полигексаметиленбигуанидин және т.б.) өздерінің қасиеттері бойынша ББЗ-ға ұқсас, негізінен бактерицидті әсер етеді.
-Альдегидтер кең микробқа қарсы диапазонға ие. Көбінесе дезқұралдар құрамында глутарлыальдегидін кездестіруге болады. Оларды медициналық аспаптарды, атап айтқанда эндоскоптарды дезинфекциялау үшін белсенді пайдаланады.
- Спирттер (этанол, пропанол) айқын бактерицидтік, фунгицидтік және вирулицидтік әсерге ие. Бұл спрей, аэрозоль немесе сіңірілген майлықтар түріндегі дайын спирттік дезқұралдар.
- Фенолдар (фенилфенол, формалин және т.б.) микробқа қарсы жоғары белсенділікпен сипатталады, олар кез келген микроорганизмдерді жоюға күш береді. Уыттылығы жоғары болғандықтан пайдаланылмайды.
Дезинфекциялау үшін пайдаланылатын химиялық заттарға қойылатын жалпы талаптар:
- Адам денсаулығы үшін қауіпсіздік, уыттылығы аз (жұмысерітінділерінің3,4-ші классуыттылығы);
- Микробқа қарсы кең спектрлі белсенділік;
- Адамның қатысуымен қолдану мүмкіндігі;
- Көп функциялы;
- Өңделетін объектілердің қауіпсіздігі;
- Қолданудағы ыңғайлылық;
-Суда жақсы ерігіштігі (ерімейтін және әлсіз еритін препараттар дезинфекциялау үшін оларды еритін жағдайға ауыстырғаннан кейін ғана қолданылады);
- Ұзақ мерзімде жұмыс ерітінділерінің сақталуы;
- Құны бойынша қолжетімділік.
Зертханалық жағдайларда заманауи құралдарды қолдану арқылы кез келген химиялық дезинфекциялық заттардың құрамын, адам және қоршаған орта үшін қауіпсіздік деңгейін, сондай-ақ негізгі компоненттің пайыздық құрамын есептеуге, яғни осы дезқұралдардың тиімділігін анықтауға болады.
