Ультракүлгін тудыратын аурулар туралы айтпастан бұрын, күн сәулесінің түрлерін қарастырайық:
- УКС-сәулелері теориялық түрде тері мен көз құрылымына қатты зақым келтіреді. Бақытымызға орай, олардың басым бөлігі адамға жетпейді, өйткені атмосфераның озон қабатымен жұтылады.
- УКВ сәулелері де ішінара озон қабатымен сүзіледі, бірақ олардың қандай да бір үлесі әлі де жер бетіне жетеді. Олар көздің мүйізгек қабағы арқылы жұтылады, бірақ олардың мөлшері тым көп болса фотокератитке себеп болады — яғни көздің мүйізгек қабағының күйігі, оның шеткі көрінісі - "қар соқырлығы" — Бұл, әдетте, озон сүзгісі әлсіз, ал сәулелер қар бетінен шағылысатын үлкен биіктіктерде болады. Егер адам көшеде арнайы күн көзілдіріксіз көп уақыт жүрсе жеңіл күйік түрін қыста да және жазықта да алуы мүмкін.
- УКА-сәулелері көздің мүйізгек қабағы арқылы еніп, көз торы мен көз бұршағын зақымдауы мүмкін.
Ультракүлгін сәулелер толқынының ұзындығына байланысты үш диапазонға бөлінеді: УК-А, УК-В және УК-С. Анықталған: толқын ұзындығы қысқа болған сайын, ультракүлгін сәуле соғұрлым қауіпті.
Бақытымызға орай, УК - сәулелері жер бетіне жете алмайды, себебі атмосфераның озон қабатына толығымен сіңіп кетеді.
Көрінетін спектрдің жанында орналасқан УК-А (315-390 нм) диапазонының ультракүлгін сәулеленуі УК-В диапазонының сәулеленуімен салыстырғанда қауіптілігі төмендеу. Алайда, бұл ультракүлгін сәулелер, УК-В сәулелеріне қарағанда, көздің ішіне терең еніп, көздің маңызды құрылымдары көз торы мен көз бұршағына әсер етеді.
Ұзақ уақыт бойы УК-А диапазонындағы ультракүлгін сәулеленудің көзге әсері катарактаны және сары дақтың дегенерациясын қоса алғанда, көздің қауіпті ауруларының қатерінің ұлғаюына алып келеді, ол егде жастағы соқырлықтың негізгі себебі болып саналады.
УК-В (280-315 нм) диапазонындағы ультракүлгін сәулеленудің қарқындылығы салыстырмалы түрде аз (бұл диапазонның сәулелері атмосферамен ішінара кешіктіріледі), бірақ ол күшті зақымдаушы әсерге ие. Шағын дозаларда УК-В диапазонында ультракүлгін сәуле күйдіру деп аталатын терінің қараюы; үлкендерде - күн күйігі, бұл терінің қатерлі ісігінің қаупін арттырады.
Осы ультракүлгін сәулелердің көзге өте қарқынды әсері фотокератит (көздің мүйізгек қабығының күнге күюі мен конъюнктиваның қатты ауыруы мен қабынуымен бірге жүретін күн күйігі) тудырады, ол уақытша көрудің жоғалуына (фотокератиттің күшті дәрежесі жиі "қар соқырлығы" деп аталады), сондай-ақ қабықтың және қабақтың қалыпты жағдайының бұзылуымен байланысты басқа да асқынуларға әкеледі. Егер көзді ультракүлгін сәуледен қорғамаса биік таулы жерлерде, сондай-ақ қар жатқан жерлерде фотокератит қаупі жоғары болады. УК-В диапазондағы ультракүлгін сәуленің әсері көз бетімен шектеледі, іс жүзінде бұл ультракүлгін сәулелер көздің ішіне енбейді.
Күн көзілдірігі қалай көмектесе алады?
Қорғаныс линзалары бар көзілдіріктер А және В типті УК-сәулелерін блоктайды, олар линзаның алдыңғы беті арқылы түседі, сондай-ақ оның артқы бетінен көрінеді. Бірінші кезекте көзілдірік адамның көру қабілетін қорғайды. Көру қабілеті нашар адамдар үшін фотохромды линзалар жарайды, олар көзді күн сәулесінен қорғайды және көздің көру қабілетін түзетеді. Көзілдірік линзалары жоғары сапалы пластиктен (көбінесе поликарбонаттан жасалады) жасалуы тиіс, бұл жағдайда жақсы оптикалық қасиеттері мен күннен қорғаудың тиісті деңгейі қамтамасыз етілетін болады.
